Хъисын фаендыр - ивгъуыды заердае
Нæ уæздан æмæ хъæбатыр фыдæлтæ нын цы хъæздыг æмæ алывæрсыг мидисджын культурæ ныууагътой, уый ахуыр кæнын æмæ зонын у нæ алкæйы хæс дæр. Цæмæй йын йæ хæзнатæ ахуыр кæной фæлтæртæ æмæ сæ фидæнмæ рæсугъдæй адæттыныл архайой, уый тыххæй фæстаг цалдæр азы дæргъы бирæ хорз хъуыддæгтæ арæзт цæуы. Уый та раппæлинаг æмæ рухс ныфс уадзы, йæхи ма ирон чи хоны удæй уыцы адæмы уд æмæ зæрдæтæм.
Цæгат Ирыстоны паддзахадон филармонийы ирон адæмон инструментты оркестр «Ирыстон»-ы аивадон разамонæг æмæ дирижер, Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны сгуыхт артист Ходы Олег у фыдæлты фарн, культурæ, аивад, ирон æвзаг, æгъдау, суаг æвзонгæй абонмæ зынаргъ кæмæн сты ахæм курдиатджын лæппу. Арæхстджын музыкант æмæ ирон музыкалон интрументалон культурæ зонæг æмæ профессионалон æгъдауæй йæ ахуыргæнæг. Йæ оркестр ныр дæс азæй фылдæр тауы аивадуарзджыты зæрдæты ирон музыкалон культурæйы хорзæхтæ. Йæ профессионалон теорион æмæ профессионалон зонындзинæдтæ иудадзыгдæр фылдæр æмæ арфдæр кæны Олег. Йæ аивадон къорды ис куыд дæсны, афтæ æрыгон музыканттæ.
Дæс азæй фылдæр Олег кæны рухстуæн куыст Цæгат Ирыстоны ахуырад æмæ культурæйы уæлдæр профессионалон скъолаты. Йæ цæст дары æмæ æххуыс кæны нæ республикæйы культурæйы хæдзæртты, сывæллæтты музыкалон скъолаты аивадон инструменталон къордтæн.
Ис нын музыкалон фыдæлтыккон инструменттæй цæгъдыны хъæздыг æмæ мидисджын культурæ. Йæ рæзт цæмæй ирон профессионалон сценæйы уагыл уа, ууыл сæ цард æмæ сфæлдыстады рæстæг бирæ бакуыстой æмæ кусынц номдзыд ирон музыканттæ Кокойты Тæтæрхъан, Галаты Барис, Хаханты Дудар, Æлборты Феликс, Гæздæнты Булат, Агънаты Земæ, Мыстулаты Иринæ æмæ Магкæты Алимæ...
Ирон инструменталон культурæйы профессионалон рæзтæн сæ тæккæ стырдæр рахæцæн у ахуыргæнæн- методикон куыст.
Курдиатджын музыкант Ходы Олег уый æмбары иттæг хорз æмæ йæ зонд æмæ тыхтæ æнæвгъауæй аразы ирон музыкалон инструменттæй профессионалон уагыл цæгъдынæй ахуыргæнæн чингуытæ уадзынмæ. Цалдæр азы размæ хицæн чиныгæй рауагъта Далафæндырæй цæгъдыны хи ахуыргæнæн (самоучитель) æмæ «Далафæндырæй цæгъдыны скъола» Дыууæ ахуыргæнæн æрмæджы сты мидис æмæ сæ арæзтæй æнцонæмбарæн. Фæхæццæ сты Ирыстоны профессионалон аивадон ахуырады уæлдæр æмæ астæуккаг скъолатæм, культурæйы хæдзæрттæм æмæ хихъæппæрисадон æмæ профессионалон инструменталон аивадон къордты разамонджытæм æмæ архайджытæм.
Далафæндырæй цæгъдын ацы чингуытæй ис æнцонæй сахуыргæнæн. Ис дзы уымæн æххуысгæнæг амонæнтæ æмæ къамтæ, схемæтæ æмæ бæлвырд фыст æрмæджытæ. Цæгъдтыты æмæ зарджыты нотæмæ. Далафæндырæй суинаг цæгъдæгæн æнцонæмбарæн æмæ æххæстгæнæн упражненитæ.
Æрæджы та рауагъдад «Веста»-йы рухс федта Ходы Олег æмæ Наталья Проторовайы чиныг «Хъисын фæндыр». Уый у ацы музыкалон инструменты зæлтæ чи уарзы, цæмæй хъисын фæндырæй цæгъдын базона, уыцы фæлтæрджын æмæ хæдахуыр музыканттæн, тынг хъæугæ æмæ зынаргъ лæвар у. Уагъд æрцыд Уæрæсейы Федерацийы Президент Владимир Путин, культурæ æмæ аивады рæзтæн ахъазгæнæг вазыгджын проектты рæзтæн цы гранттæ снысан кодта, уый финансон фæрæзтæй. Сæрмагонд проект «Вне времени»-йы фæлгæты. Царды йæ рауадзыныл архайдтой Уæрæсейы Федерацийы Театралон архайджыты цæдисы республикон хайады сæрдары хæдивæг Пагæты Фатимæ, журналист Альбинæ Хант-Магомедова, Наталья Провоторова, Ходы Олег, Цæгат Ирыстоны паддзахадон филармонийы директор Къубалты Эльбрус, ацы культурон артдзæсты хайады сæргълæууæг Бериты Кристинæ. Чиныг «Хъисын фæндыр» у мидисæй хъæздыг, бакастæй – аив. Разныхас ын ныффыстой Куыбалты Эльбрус æмæ ацы рæнхъыты автор. Дарддæр дзы ис хъисын фæндыр ирон культурæ æмæ аивады историйы æмæ нырыккон рæзты цы бынат ахста æмæ ахсы, уый тыххæй цымыдисаг уацтæ. Сæ автортæ сты зындгонд музыканттæ æмæ аивадиртасджытæ Виктор Долидзе, Цхуырбаты Ксения, Æлборты Феликс, Дзлиаты Дзерассæ.
Дыккаг хайы Ходы Олег лæмбынæг æмæ бæстон æрфыста хъисын фæндыры хæйтты æмæ зæлынады тыххæй зонæнтæ, цы хуызы йыл сахуыр кæнæн ис цæгъдын, уый тыххæй дзы ис теоретикон, къамты æмæ практикон архайдæн æрмæджытæ, кадæггæнджыты къамтæ æмæ номдзыд нывгæнæг Тугъанты Махарбеджы конд нывтæ.
Курдиатджын музыкант Ходы Олег нын куыд радзырдта, афтæмæй, чиныджы æрмæгыл куыста æхсæз азы. Нырма йæ зæрды ис бацæттæ кæнæн Дыууадæстæнон æмæ уадындзæй цæгъдыны профессионалон ахуырады дыууæ чиныджы.
Чиныг «Хъисын фæндыр» цæттæ кæнгæйæ Ходы Олег, йæ оркестр «Ирыстон»-ы музыканттæ, ацы рæнхъыты автор, Альбинæ Хант –Магомедова, Бериты Кристинæ уыдысты Дзæуджыхъæу æмæ Ирыстоны алы районы Сывæллæтты аивæдты скъолайы, æмæ дзы ахуыргæнджытæн æмæ ахуырдзаутæн дзырдтой ирон инструменталон культурæ æмæ аивады тыххæй. Равдыстой сын –иу концерт.
Чиныг «Хъисын фæндыр»-ы тираж у 300 экземпляры. Лæвар фæхæццæ уыдзæн нæ республикæйы районыты æмæ Дзæуджыхъæуы аивæдты скъолатæм, культурæйы артдзæстытæм.
Йæ саразджытæ Ходы Олег, Наталья Проваторовайæн нæ цæст уарзы царды æмæ сфæлдыстадон-рухстауæн архайды æнтыстытæ, куыстамонды хорзæх æмæ æнæнизы бирæ хорзæхтæ. Чиныг «Хъисын фæндыр у стыр æмæ агургæ мæ нæ аргæ лæвар ирон адæмы алы фæлтæртæн. Алы аивады артдзæсты чиныгдоны, национ культурæ зæрдæйæ чи уарзы, уыдонæй алы хæдзары дæр аккаг бынат кæй ссардзæн, цины хос сын кæй уыдзæн, ууыл дызæрдыг нæ кæнæм!
Гасанты Валери.
